سیده، شهر سواحل طلایی
در کشور تاریخی و زیبای ترکیه، آنتالیا نامی آشنا برای ما ایرانی هاست. استانی بزرگ به مرکزیت شهر آنتالیا که به هتل های زیبا در سواحل ابریشمی و زیبایش شهره است. اما اگر از سایه نام آنتالیا خارج شویم کمی آن سوتر در سواحل مدیترانه به سرزمین هایی می رسیم که علاوه بر سواحل زیبا و جذاب و هتل های آنچنانی و طبیعتی دلربا یک دنیا تاریخ باستانی را نیز در خود جای داده است. سیده شهری زیبا که بیشتر به یک شبه جزیره می ماند یکی از همان شهرهای خاطره انگیز است که مطمئنا بسیار زیباتر و دلرباتر از آنتالیاست.
در سیده اگر در سواحل زیبای مدیترانه قدم بزنید، چشمتان به کافه های رمانتیک و گاه لوکسی می خورد که در ساحل کنار هم چیده شده اند. تفریحات دریایی هیجان انگیز در سواحل آرام بخش و شنی سیده و هتل ها و ریزورت های آنچنانی از این شهر زیبا یک مقصد محبوب جهانی ساخته است که همیشه خدا پرطرفدار است. اما اگر در امتداد ساحل حرکت کنید و کافه ها را پشت سر بگذارید در همان حوالی سواحل آبی و شفاف مدیترانه چشمتان به تکه هایی از تاریخ می افتد که انگار از دستبرد زمان جان سالم به در برده اند و برای لحظاتی فراموش خواهید کرد که اینجا جایی در آسیای میانه است نه آن سوی مدیترانه در سرزمین رومی ها یا یونانی ها.
اگر سری به تاریخ بزنیم سر از 25 سال قبل از میلاد مسیح در می آوریم. روزهایی که شهر کوچک سیده تحت توجهات خاص پادشاه آگوستوس قرار گرفته بود. پادشاه، سیده کوچک را که تا آن روزها آنچنان مورد توجه نبود، به عنوان بخش از استان تاریخی گالاتا درآورد. این تقسیم بندی سبب رونق شهر شد. تجارت روغن زیتون و خرید و فروش برده ها این شهر را تبدیل به مقصد محبوبی برای تاجران یونانی و رومی کرد. جمعیت شهر روز به روز افزوده می شد و برای شهری که توسعه می یافت طبیعتا بناهای جدیدی نیز طلب می شد. رومی ها که داشته هایشان را روی میراث یونانی ها ساخته بودند در ساختن بناها هم پیرو یونانی ها بودند. آگورا، معابد، آمفی تئاتر، حمام های یونانی یکی یکی سر و کله شان در شهر پیدا شد و سید را تبدیل به یک شهر قدرتمند می کرد. رومی ها که ته مایه ای از خشونت را چاشنی زندگی شان کرده بودند پای گلادیاتورها و مبارزات خونین را هم به شهر باز کردند و آمفی تئاتر شهر سیده تبدیل به محل برگزاری مسابقات گلادیاتورها شد و این خود بر رونق شهر می افزود. 
حالا که هزاران سال از آن روزها گذشته هنوز هم شکوه سیده کاملا هویداست. بقایای معبد رومی یونانی آپولو و آتنا با ستون های بلند و شکوهمند مرمرین، موزه سیده که در حمام یونانی قرار گرفته و آثار باارزشی را علاوه بر بنای تاریخی خود در برگرفته و یک آمفی تئاتر شکوهمند که در تمام آسیای میانه بی نظیر است از برجسته ترین آثار باستانی و تاریخی شهر سیده است. اگر سری به سیده جذاب و لوکس زدید و از بودن در سواحل رویایی و کافه های دلربایش لذت بردید حتما سری به این آثار باستانی هم بزنید چرا که در غیر اینصورت هیچ چیز دندان گیری از سیده نصیبتان نشده است. در میان تمام زیبایی های شهر اما راهمان را به سوی آمفی تئاتری کج می کنیم که رومی بودنش را در تک تک اجزایش فریاد می زند و بزرگترین سازه باقیمانده از شهر باستانی سیده است. آمفی تئاتر سیده تا همین چندسال پیش برای تعمیرات و بازسازی بسته بود اما خوشبختانه بازهم درهای این یادگار شکوهمند تاریخی به روی بازدیدکنندگان گشوده شده است.
آمفی تئاتر سیده نگین آسیای میانه
در اواسط قرن دوم بعد از میلاد و در دورانی که بعدها در طول تاریخ به هلنیستی شهره شد، یک آمفی تئاتر وسیع و بزرگ در میانه شهر ساخته شد. رومی ها بتن را کشف کرده بودند و این سبب می شد تا برخلاف یونانی ها که آمفی تئاترهایشان را در دامنه تپه ها و دور از شهر می ساختند رومی ها آن را درست در میانه شهر و وسیع تر بسازند. اگر می پرسید چرا این آمفی تئاتر را رومی می نامیم باید بگویم اگر یونانی ها را به ستون های بلند مرمرین می شناسیم، رومی ها را هم به تونل های طاقدار بلند یا همان رواق ها می شناسیم. این رواق ها و طاق ها کاملا بنا را رومی کرده اند اما اگر خوب نگاه کنید ردپای ستون های یونانی را هم خواهید دید.
اگر از نمای بیرونی تئاتر سیده آغاز کنیم یک طبقه آن هنوز کاملا سالم باقی مانده است و طبقه دوم آسیب فراوانی دیده است. نمای بیرونی طبقه اول با همان تونل های طاق دار که با شکل قوسی خود بنا را در آغوش کشیده اند آراسته شده است. اگر داخل شویم چشمتان به یک آمفی تئاتر وسیع و زیبا می افتد که گرچه گذر زمان بر چهره آن کاملا مشهود است اما هنوز هم شکوه آن به چشم می آید. بنای آمفی تئاتر در میان انبوه درخت ها و گیاهان خوردو مدفون شده بود اما در طی سال های 1884 و 1885 مطالعاتی درباره این آمفی تئاتر آغاز شد. تا اینکه بالاخره آغاز حفاری های باستان شناسی در سال 1948 تحت سرپرستی یک باستان شناس ترک استارت خورد. یک تئاتر زیبا که به سبک آمفی تئاترهای یونانی نیم دایره است اما این تئاتر وسیع تر است و پهنای جایگاه تماشاچیانش از180 درجه نیز گذشته است. 
در انتهای جایگاه تماشاگران اما صحنه اجرا قرار دارد. یک ساختمان سه طبقه اما شروع ماجراست که به جایگاه تماشاگران متصل است. این بنا با 63 متر طول نقش پشت صحنه را داشته و برای آماده سازی بازیگران و یا پیش نیازهای نمایش مورد استفاده قرار می گرفته است. نمای خارجی ساختمان که skene نامیده می شده با انواع ستون های حجاری شده ، طاقچه ها و برجستگی های زیبا آراسته شدهبود که البته امروزه فقط قسمت هایی از آن سالم باقی مانده است. مجسمه ها نیز از دیگر ابزار آراستن این قسمت از آمفی تئاتر بوده اند.
حالا از سه طبقه این بنای عظیم تنها یک طبقه باقی مانده وسنگ های آن اغلب بر روی زمین قرار دارند. در همان یک طبقه اما نه اتاق متصل به هم قرار دارد و بقایای دو راه پله که شما را به طبقات فوقانی می رساندند. سه راهرو یا کریدور مستقیما از میدان و بازارچه یونانی پشت آمفی تئاتر که آگورا نامیده می شد به داخل ساختمان پشت صحنه راه می یافت. بازیگران اما از 5 در ورودی خود را به صحنه اجرا و میان تماشاگران می رساندند.
یک سکو هم درست چسبیده به ساختمان قرار دارد که شش متر عرض و سه متری ارتفاع دارد. قسمت پایین این سکو با انواع کنده کاری های اساطیر یونان باستان آراسته شده که هنوز هم قسمت هایی از این حجاری ها به وضوح پیداست و ظرافتش شما را انگشت به دهان خواهد کرد. کنار این سکو صحنه اجرا قرار دارد که ما بین سکوی تماشاگران و ساختمان پشت صحنه قرار دارد. بازیگران بر روی صحنه به اجرا می پرداختند و گروه نوازنده ها و آوازه خوان ها و گاهی رقصنده ها بر روی سکو به هنرنمایی می پرداختند و گاه تعاملی با بازیگران داشتند. 
اگر سر بچرخانید و پشت به ساختمان اجرا بایستید، نگاهتان به جایگاه باشکوه تماشاگران خواهد افتاد که در روزهایی دور 15000 و گاهی 20000 نفر تماشاگر را در خود جای می داده است. جایگاه تماشاگران اما خود به دو قسمت تقسیم شده است و یک قسمت افقی که در معماری یونانی دیازوما نامیده می شود، بین این دو قسمت قرار گرفته است.چندین ورودی متعدد طاق دار شما را از پشت سکوها و از داخل رواق ها به این قسمت و در نهایت به سکوها می رساند. هر یک از این قسمت ها متعلق به جایگاه اجتماعی خاصی بوده و نام های متفاوتی داشته است. در قسمت پایین جایگاه تماشاگران 22 ردیف سکو قرار دارد که به یازده قسمت عمودی تقسیم شده است. قسمت دوم شامل 29 ردیف سکوست که متاسفانه ردیف های بالایی آن آسیب فراوانی دیده است. سکوها از جنس گرانیت خاکستری هستند و در جای جای بنا ردپای سنگ مرمر هم به چشم می خورد. اگر خودتان را به طبقات بالایی برسانید حتما نمای زیبای شهر سیده و کوه های بلندبالای زیبای منطقه شما را هم تحت تاثیر قرار خواهدداد. فکرش را بکنید شب هنگام در کنار ساحل و زیر آسمانی یکدست پوشیده از ستاره ها به تماشای یک نمایش حسابی در این آمفی تئاتر بنشینید. 
در داخل این آمفی تئاتر زیبا اما حتما سر از دالان های طاق دار و پیچ درپیچ خواهید آورد که حسابی مبهوتتان خواهد کرد. راه هر یک از این دالان ها را که در پیش بگیرید سر از سالن نمایش و سکوها درخواهید آورد.
این آمفی تئاتر اما در گذر زمان بارها دچار تغییر شده است. درست مصادف با آخرین سال های حکومت رومی ها و با اوج گرفتن رقابت گلادیاتورها و بعدها مبارزه گلادیاتورها با حیوانات وحشی در شهر سیده این آمفی تئاتر که روزگاری محل اجرای تراژدی های اخلاقی بود تبدیل به صحنه مبارزه شد، بنابراین باید تغییراتی در بنا ایجاد می شد. یک دیوار جایگاه تماشاگران را که قبلا تا نزدیکی صحنه اجرا امتداد داشت از صحنه جدا کرد تا در صورت حضور حیوانات وحشی خطری متوجه تماشاگران نباشد. این دیوار اما کارایی به مراتب بیشتر هم داشت چرا که با وجود این دیوار به راحتی می توانستند صحنه را پر از آب کرده و نمای دریا را به صورتی جذاب و طبیعی بازسازی کنند، خلاقیتی جذاب که آثاری از آن در طی حفاری های این آمفی تئاتر به دست آمده است.
در قرن چهارم میلادی اما شهر سیده به دو قسمت تقسیم می شود و دیوار ساختمان پشت صحنه به عنوان یک قسمت از شهر در داخل مرزها قرار می گیرد و بازهم دستخوش تغییراتی می شود. ماجرا اما به اینجا ختم نمی شود و در انتهای قرن پنج میلادی این بنا به عنوان یک کلیسا مورد استفاده قرار می گیرد. کتیبه های بدست آمده از حفاری ها این موضوع را کاملا تایید می کنند اما اگر خوب ببینید حتما آثار دو نمازخانه کوچک را که در دو انتهای جایگاه تماشاگران قرار گرفته و با نقاشی هایی آراسته شده است را خواهید دید. علاوه بر این نمازخانه های کوچک می توانید بر روی برخی از سکوها آثاری از حجاری هایی را ببینید که جایگاه کشیش ها را در این آمفی تئاتر معین می کرد. یک کلیسای روباز که شاید کمی غیرمعمول به نظر بیاید!
هنوز هم ردپای گیاهان خودرو بر صحنه تئاتر سیده به چشم می خورد و بسیاری از حجاری ها و زیبایی های آن آسیب دیده اند اما با این وجود اگرچه آمفی تئاتر آسپندوس ترکیه در همان حوالی در مقایسه با آمفی تئاتر شهر سیده سالم تر برجای مانده است اما بدون شک معماری آمفی تئاتر سیده به مراتب جذاب تر و زیباتر است و آن را تبدیل به نگین معدود آمفی تئاترهای این چنینی آسیای میانه کرده است. بیرون آمفی تئاتر هنوز هم بقایای بازار یونانی باقی مانده است که بازدید از آن هم حتما برایتان لذت بخش خواهد بود.
اگر قصد بازدید از این اثر باشکوه باستانی را داشته باشید می توانید مسیر شصت و اندی کیلومتری آنتالیا تا سیده را با اتوبوس ها و یا ون هایی که از آنتالیا به سمت سیده می آیند طی کنید. بازدید از این بنای زیبا در روزهای کوتاه و سرد زمستان از ساعت 8 الی 17 میسر است اما در سایر روزهای سال می توانید از ساعت 9 الی 19 به دیدن این آمفی تئاتر زیبا بروید.
سیده جاذبه های زیبای دیگری هم دارد از آبشارهای زیبا گرفته تا جنگل های بکر و سواحل استثنایی و البته تاریخی که در گوشه و کنارش به زیبایی به یادگار مانده است.
