کوه سهند تبریز

کوه ها با آن ظاهر پرابهت و گیرایشان همیشه خدا در طبیعت محبوب بوده اند. آنقدر محبوب که حتی در افسانه ها نیز ردپایشان هویداست. آدم ها همیشه الهه ها و قدرت های ماورایی را بر بلندای قله های این کوه ها متصور می شدند و یا گاهی که کوه ها فوران کرده و می غریدند آن را نشانه خشم طبیعت می پنداشتند. کوه ها همیشه مامنی خوب و امن برای آدم ها نیز بوده اند. ردپای هزاران دژ و قلعه ساخته شده بر بلندای کوه ها نشان می دهد که گاه آغوش کوه از همه جا امن تر بوده است. سال ها گذشته و حالا فتح این قله ها که گاه دست نیافتنی می نماید به چالشی دلچسب برای آدم های عصر جدید مبدل شده است. فتح قله هایی که گویی برای همیشه در چنگال زمستان اسیرند و برف همدم همیشگی شان است. اهل فتح قله هم اگر نباشند نوردیدن سینه کوه و رسیدن به بلندای آن در ارتفاعات پایین تر هم از لذت های روزگار نو است. لذتی که به گفته کوهنوردها با هیچ لذتی قابل قیاس نیست. این چالش لذت بخش آدم ها را صبورتر ، مقاوم تر و سازگارتر کرده و به مرور زمان آدمی را رشد می دهد تا همانند آموزگارش مستحکم و استوار باشد و در برابر طوفان های رنگ به رنگ زندگی بی هیچ تزلزلی تاب بیاورد. اهل کوهنوردی باشید یا نباشید حتما نام های بزرگی همچون البرز، دماوند، زاگرس، کوه سهند و سبلان به گوشتان خورده است. در میان این بلندی های نام آشنا این بار شما را به تماشای سهند، عروس ارتفاعات ایرانی دعوت می نماییم. عکس کوه سهند را اگر دیده باشید شما هم این بلندبالای خوش صورت را لایق این نامگذاری خواهید یافت. کوه سهند مراغه، تبریز، بستان آباد و بسیاری از شهرهای آذربایجان شرقی را احاطه کرده و مناظری بس بی بدیل فراهم آورده است. قصد سفر به تبریز و رزرو هتل های تبریز را اگر داشته باشید پیشنهاد این باره ما هتل لاله پارک تبریز است.

سهند
سهند برای تمامی اهالی آذربایجان نامی آشناست. سهند میراث طبیعی بابرکت سرزمین آذربایجان است که از شرق به غرب این سرزمین از دره زیبای قزل اوزن تا دریاچه مخمور ارومیه کشیده شده است و درست در مرکز استان آذربایجان شرقی قرار دارد. سهند بعد از ارتفاعات سبلان دومین نام بلند این سرزمین است. رشته کوهی بلند و زیبا با قله هایی سر بفلک کشده که در ارتفاع 2000 متری از سطح دریاها جاخوش کرده است و نام یکی از قله های بلند آن نیز قله سهند است. رشته کوه بلند سهند از یک سو مشرف به تبریز و لیقوان و از سویی دیگر مشرف به مراغه، بستان، هشترود، آذرشهر، عجب شیر و اسکو است. این رشته کوه که تقریبا به صورت مدور است دارای قله های بالابلند بسیاری است که در این میان 17 قله آن ارتفاعی بیش از سه هزار متر دارند. سهند که در جنوب شهر زیبای تبریز و در فاصله 50 کیلومتری آن و 40 کیلومتری شمال شهر تاریخی مراغه قرار گرفته است یک کوه آتشفشانی است که البته سال هاست دیگر هیچ صدای غرنده ای از آن به گوش نمی رسد و در دامان دشت ها و دره های زیبارو آرام گرفته است. شاید جالب باشد اگر بدانید که سال ها قبل از حضور سهند در این منطقه اینجا دریای بزرگی با نام تتیس قرار داشته است. حرکت پوسته های زمین سبب می شود تا رشته کوه های بلند و نام آشنای زیادی در این راستا شکل بگیرند که یکی از آن ها توده ای بوده که حالا سهند نامیده می شود. اطراف سهند را جنگل هایی متراکم و بسیار بزرگ فرا گرفته بود و آب و هوای اطراف آن نیز گرم و معتدل بود. انواع و اقسام موجودات عظیم الجثه از گوریل ها گرفته تا کرگدن ها، زرافه ها، فیل، غزال، اسب و انواع ماهی های بزرگ و غول پیکر، پرندگان، لاک پشت ها و … چیزی در حود نه میلیون سال پیش در دامان این توده مشغول زندگی بوده اند تا اینکه فعالیت گسل سلطانیه تبریز سبب به وجود آمدن نقاط آتشفشانی در نزدیکی این توده می شود. با تراوش گدازه ها و فعالیت آتشفشان ها جنگل به کلی نابود شده و همه جانداران در کام مرگ فرومی روند.

مواد آتشفشانی هم توسط جریان آب به شکل به شکل متوازنی پخش شده و ترکیب توف ها یا همان آتشفشانی و گدازه های سردشده که بر روی سنگ های رسوبی قرار داشتند به مرور زمان رشته کوه زیبای سهند را تشکیل می دهند. حالا اگر نگاهی به سهند زیبا بیاندازید خواهید دید که سهند در میان سرزمینی سردسیر قرار گرفته است که به داشتن زمستان های طولانی و سرد و تابستان های معتدل و خوشایند شهره است و همیشه خدا انبوهی از برف های سمج قله ها و یال هایش را پوشانده اند.آن جنگل های انبوه هم حالا در غالب معادن زغال سنگ در نزدیکی شهرها و روستاهای آذربایجان شرقی رخ می نمایند. فسیل های این جانداران غول پیکر هم که در جریان کاوش های متعدد باستان شناسی سر از سینه سهند و دامنه هایش برآورده اند زینت بخش موزه ها و کلکسیون های خارجی و داخلی است. دامان سهند را امروزه دره هایی بسیار زیبا و چشم نواز و وسیع فرا گرفته اند. دره هایی که با انبوه گل های زیبای بهاری که علفزارها و چمنزارهای مطبوع آن ها را فراگرفته اند و جریان آب رودخانه های روحی ابدی در آن دمیده اند. مراتع حیرت انگیز اطراف سهند که چیزی قریب به 130 هزار هکتار وسعت دارند نیز سال های سال است که علاوه بر ایجاد مناظری بدیع و حیرت انگیز در دامان سهند مکانی مناسب برای چرای دام های عشایر و ایلیاتی هایی است که قرن هاست در دامان سهند به ییلاق می روند و قشلاق را در روستاهای مجاور سهند را پشت سر می گذارند.

دامنه های پربرکت سهند با داشتن انواع و اقسام گیاهان خوراکی و دارویی و انبوه گل های بابونه، لاله واژگون و بنفشه پر از کندوهایی است که عسل هایشان کام خیلی ها را شیرین کرده است. دامنه سهند را روستاهای متعددی دربرگفته اند که سالیان سال است زیر سایه سهند آرام گرفته و از قِبَلِ دامان جوشان و پرآب سهند باغات و مزارعشان را سیراب نموده اند. شاید جالب باشید اگر بدانید علاوه بر انبوه گیاهان مختلف چیزی نزدیک به 185 گونه از جانوران مختلف نیز در دامان سهند مشغول زندگی اند. انبوه مراتع، چمنزارها، دره های زیبا، باغ ها و زمین های کشاورزی اطراف سهند این کوهستان یکپارچه زیبایی را به عروسی زیبنده مبدل کرده است که ملقب به عروس کوهستان و عروس بلندی های ایران است. سهند اما در دل خود صدها چشمه کوچک و بزرگ را نیز جای داده است. چشمه هایی پرآب که رودخانه های متعدد را به عرصه وجود می کشانند و این رودخانه ها گاه عازم خزر شده و گاه راه دریاچه ارومیه را پیش رو می گیرند. سهند مادر 19 رودخانه است که در تمام فصول سال در سینه آذربایجان جریان دارند و البته 4 رودخانه بازیگوش فصلی هم از این کوهستان آتشفشانی خاموش سرچشمه می گیرند. چشمه ها هم که داستان خودشان را دارند و سبک و سیاقشان متفاوت است. مثلا پیرسقا از آن دست چشمه هاست که تنها سرساعت مشخصی آب می دهد و به هنگام خروج آب نوایی غریبی از آن به گوش می رسد. همین ویژگی ها سبب شده تا پیرسقا در بین مردمان این دیار چشمه ای مقدس باشد که گاه حاجت هایشان را به آب چشمه می گویند و نذوراتشان را به پای پیرسقا می برند. قیرخ بلاغ، پری، گوموش بلاغی و صدها چشمه دیگر هرکدام داستان خودشان را دارند که حسابی شنیدنی است.

سینه سهند اما مامن دریاچه های کوچک و طبیعی نیز هست که در میان مردم به گول شهره اند. گلین گولی، گین گولی، قوچ گولی و آلمالو گولی تنها برخی از این دریاچه های زیبایند که در مسیر صعودتان به بلندای سهند با آن ها ملاقات خواهید کرد. سهند پر از نکته های نغز و جذاب است که تنها باید رفت و دید. اگر از شهر تبریز و از بلندای کوه عینالی به شکوه سهند بنگرید به وضوح هشت قله آن را خواهید دید که همگی بیش از سه هزار متر ارتفاع دارند و شما را مجذوب هیبت خویش می کنند. سهند مقصد مورد علاقه اهالی آذربایجان و در بین اهالی این دیار بسیار باارزش است به همین سبب نخستین جمعه تابستان را روز سهند نامیده و خودشان را با نوای عاشقانه عاشیق ها به دامان سهند می رسانند و گاه قله هایش را هم فتح می کنند. بلندترین نقطه این کوهستان زیبا قله معروف قوچ گلی داغی است که چیزی نزدیک به 3700 متر ارتفاع دارد و یکی از مقاصد مورد علاقه کوهنوردان از سراسر است.

سری به قله های سهند که بزنید ردپای آثار باستانی را خواهید دید که از هزاران سال پیش به یادگار مانده اند. قلعه مشهور ضحاک یکی از معروف ترین و پرآوازه ترین قلعه های این کوهستان است که بقایای آن برای بسیاری از تاریخ دوستان جذاب و دیدنی است. سهند اما علاوه بر تاریح در کتب مذهبی نیز به چشم می خورد. در منابع زرتشتی این کوه همان مکانی است که زرتشت با الهه آب به گفتگو نشسته است و برخی هم سهند را همان کوه معروف اسنوند می دانند که در بسیاری از کتب تاریخی و مذهبی قبل از اسلام از آن نام برده شده است. در قله ها و ارتفاعات سهند گاه چشمتان به زیارتگاهی روشن می شود که در آن بلندی قرار دارد و خیلی ها را برای راز و نیازی عاشقانه به بلندای سهند می کشاند.

ساده ترین راه صعود به سهند
چماقلو داغ، یانیخ داغ، سهند، جام داغی، آغ داغ، شیرداغی، گیروه داغی، دمیرلی داغی و …. فرقی نمی کند قصد فتح کدامیک از قله های سهند را داشتید چرا که هر یک از قله ها زیبایی ها و البته سختی های خاص خود را دارند اما در این میان قله های جام و سهند از باقی قله ها زیباتر و گاه پرطرفدارترند. جام و سهند شانه به شانه یکدیگر جاخوش کرده و چشم خیلی از کوهنوردان را به سمت خود جلب کرده اند. کافی است تا خودتان را به مراغه رسانده و بعد مسیر روستای کورده ده را پیش رو بگیرید. روستا را پشت سر گذاشته و با عبور از پلی در انتهای روستا با واردشدن در مسیری خاکی که رفته رفته سنگلاخی نیز می شود خودتان را از میان پیچ وخم های مسیری رو به بالا به چشمه مشهور و پرآب قیرخ بلاغ در دشتی به همین نام برسانید. از اینجای مسیر به بعد صعود از یال های سهند و جام آغاز می شود. فصل بهار و ابتدای فصل تابستان فصول مورد علاقه کوهنوردها برای پیمایش این کوهستان استثنایی و قله های زیبای آن است. مسیرهای متعدد دیگری برای صعود به قلل یکدست این کوهستان مدور و زیبا وجود دارد که حتما نظرتان را جلب خواهد کرد.

قله ها و دشت های سهند
نگاهی به کوهستان سهند که بیاندازید این کوهستان عریض از ضلع شمالی خود مشرف به جلگه بزرگ تبریز و لیقوان است. کمال داغی، گیروه داغی، یانیخ داغی، دمیرلی، الوان داغی، برکت داغی و چندین قله بلندبالای دیگر در این راستا قرار دارند. دره های گین، توله سر و بارالی در کنار رودخانه های توله سرچایی، لیقوان چایی و بارالی چایی از مشهورترین بخش های ضلع شمالی سهند هستند. نگاهی به ضلع شمال شرقی که بیاندازید این رشته کوه ها را مشرف به بستان آباد خواهید یافت. قله های قوچ گلی، متال داغی، آت داغی و جو داغی در کنار دره های چینی بلاغی و چیچکلو و رودخانه های چینی بلاغی، قاپان چایی و بهادرچایی تنها بخشی از عارضه های طبیعی سهند در همسایگی جلگه بستان آباد است. به ضلع شمال غربی این رشته کوه زیبا که نظر کنید آن را مشرف به اسکو و بخشی از تبریز خواهید یافت. زینجاب، سنجد، نوروز، ارشد و سلطان داغی در کنار دره های حیرت انگیز ارشدچمنی، آستاری و زینجاب درسی و رودخانه های پرآب اسکوچایی، زینجاب و رودخانه کندوان از زیبایی های چشم نواز این بخش از سهند و دامنه های اطراف آن است. خودتان را به ضلع غربی این رشته کوه که برسانید قله های بلندبالای قارمش، قوجا، عریان و اولیا داغی در کنار چندین قله دیگر رخ می نمایند.

این بخش درست در همسایگی جلگه آذرشهر و عجب شیر و بخشی از مراغه قرار گرفته است. اسفاین، چاخ چاخ یوردی، و سارم ساخلی از جمله دره های نام آشنای این بخش هستند که در کنار رودخانه هایی همچون قلعه ، صوفی و گنبرچای مناظری شگرف را پدید آورده اند. در انتهای مسیر به ضلع جنوبی این کوهستان زیبا می رسیم که مشرف به مراغه و بخشی از هشترود است. قله نام آشنای جام، قله مشهور سهند و قله آق داغ از جمله ارتفاعات این بخش از سهند هستند که در ضلع جنوبی جا خوش کرده اند. مراتع مشهور قیرخ بلاغ و چشمه پرآبش از جمله جاذبه های مشهور این بخش از سهند هستند که در زمره زیباترین دشت های آذربایجان قرار می گیرند و خیلی ها را به تماشای این دشت های زیبا در دامان سهند می کشانند. اما اگر نگاهی به سهند بیاندازید خواهید دید که در مرکز این کوهستان مدور دره هایی زیبایی قرار گرفته اند که مناظری بی بدیل را به نمایش می گذارند. دره مشهور شاه یوردی که با نام ایل یوردی نیز شناخته می شود در کنار دره نام آشنای بایندر از جمله دره های این بهشت زمینی اند که سهند آن ها را تنگ در آغوش کشیده است. در میان این دشت ها رودخانه های مهمی متولد می شوند که در زمره تاثیرگذارترین رودخانه های این کوهستان اند که از میان آن ها می توان به نام هایی همچون قرانقوچای و صوفی چای اشاره کرد. سهند میراث طبیعی آذربایجان است. میراثی که قراراست به زودی در فهرست آثارملی به ثبت برسد.