طهران چگونه تهران شد؟

تهران پایتخت ایران، نام آشناترین شهر ایران در سراسر جهان است. مدرن ترین و توسعه یافته ترین شهر ایران یکی از محبوب ترین و مهاجرپذیرترین شهرهای ایران نیز است. اما تهران تنها چند قرن است که ردای پایتختی ایران را بر تن کرده است. شاید کمتر کسی بداند که روزگاری نه چندان دور، تهران روستایی کوچک و آرام بود که بیشتر به سبب تابستان های گرم، باغات سرسبز و انارهای خوشمزه خود شهره بود.
طهران برای تبدیل شدن به تهران امروز مسیر پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشته است. از ویرانی پس از حمله افغان ها گرفته تا آغاز دوران پایتختی در دوران قاجار و رشد و توسعه در زمان پهلوی این شهر شاهد فراز و نشیب های بسیاری بوده است. اگر شما هم به تاریخچه تهران علاقمندید حتما با ما همراه شوید.

تاریخچه شکل گیری تهران

تا همین چند سال پیش کسی نمی دانست تاریخ دقیق شکل گیری طهران به چه دوره ای باز می گردد. تا اینکه کشف اسکلت زنی 7000 ساله در محله مولوی تمام دانسته ها در مورد تاریخ این شهر مدرن را به چالش کشید. بسیاری تاریخ شکل گیری هسته اولیه طهران را به دوران نوسنگی نسبت می دهند. حتی برخی کارشناسان معتقدند که در هزاره دوم پیش از میلاد طهران مسکونی و از جوامع پیشرو بوده است.

نزدیکی به ری، دلیل اصلی شناخته شدن طهران

بیشتر اهمیت طهران آن روزها که روستایی کوچک و آباد بوده است به سبب نزدیک به شهر پرآوازه ری و دامنه های البرز بوده است. با حمله مغول به ری و همچنین وقوع زلزله ای مهیب ری از رونق افتاده و شکوه و جلال خود را از دست می دهد. بسیاری از ساکنین این شهر کشته شده و اغلب بازماندگان نیز به نواحی دیگر کوچ می کنند.
تهران که روستایی در فاصله شش کیلومتری ری بوده است یکی از مقاصد اصلی کوچ اهالی ری بوده است. حضور ساکنین ری و علم و تجربه آن ها در این روستای آباد، که اهالی آن به راحت طلبی و خونگرمی شهره بوده اند، سبب می شود تا این روستای کوچک مسیر تمدن و ترقی خود را آغاز کند.
محمد بن حماد محدث و تاریخ نگار مشهور نخستین کسی است که در کتب تاریخی از طهران با همین نام، نام برده است. طهران که روستایی کوچک بود حالا دیگر بیش از یکصد هکتار وسعت داشت.

طهران در دوران صفوی

آغاز دوران پیشرفت طهران به دوران حکومت صفوی بازمی گردد. شاه طهماسب صفوی نخستین پادشاه صفوی بود که طهران را مورد توجه قرار داد. وی که برای زیارت مقبره جد خود که در شهر ری قرار داشت بارها از طهران عبور کرده بود دستور می دهد تا دور تا دور روستای طهران را بارو و حصاری بکشند. این دیوار حفاظتی ۱۱۴ برج و چهار دروازه اصلی داشت. دروازه شاه عبدالعظیم، دروازه شمیران، دروازه دولاب و دروازه قزوین چهار دروازه طهران آن روزها بودند.

با روی کار آمدن شاه سلیمان صفوی وی دستور می دهد تا عمارتی باشکوه در این چنارستان ساخته شود. عمارتی که بعدها به محل اقامت پادشاهان سلسله های مختلف تبدیل می شود.
آغاز پایتختی طهران در دوران زندیه
با سقوط صفویان افغان ها به تهران حمله ور شده و آن را تصرف می کنند. نادرشاه افشار در نبردی شهر را آزاد کرده و پسرش میرزا قلی را به سمت حاکم شهر می گمارد. با روی کار آمدن زندیه طهران بیش از پیش اهمیت یافته و کریم خان نخستین قدم ها را برای پایتختی طهران بر می دارد.

طهران پایتخت رسمی حکومت قاجار

با آغاز کشمش ها بین زندیه و آقا محمد خان قاجار بار دیگر تاریخ طهران دستخوش تغییر می شود. آقا محمدخان بارها به این شهر یورش می برد تا در نهایت طهران را تصرف می کند. وی که سال ها با خاندان زندیه بر سر پادشاهی در نبرد بود در نهایت در سال ۱۱۶۴ طهران را به عنوان پایتخت حکومت خود معرفی می کند.
تاجگذاری آقا محمدخان در طهران سرآغاز پیشرفت و توسعه این شهر بود. با روی کار آمدن پادشاهان قاجار ساخت عمارت های گوناگون در تهران سرعت می یابد. محلات متنوعی به شهر افزوده می شوند. محللاتی همانند لاله زار در این دوران پایه گذاری شده اند. باروهای اطراف شهر تخریب گشته و تهران روز به روز بزرگ تر می شود. نخستین بار در دوران مشروطه واژه تهران جای طهران قدیم را می گیرد. تجدد و نوگرایی حتی در نام تهران نیز پیدا بود.

تهران در دوره پهلوی

دوران پهلوی را می توان آغاز رسمی مدرنیته در تهران دانست. سنگ فرش کردن خیابان ها، ساخت مدارس مدرن، احداث دانشگاه تهران، ساخت بیمارستان مدرن، احداث موزه، احداث کتابخانه ها از نخستین تغییرات شهر تهران بود. در این دوران تهران شاهد تولد نخستین هتل ها، رستوران ها، کافه ها و سینماها هم بود. روز به روز به تعداد اتومبیل ها در سطح شهر افزوده می شد و تهران به پایتخت اداری ایران نیز تبدیل شده بود.
دروازه ها و دیوارهای دور شهر تخریب می شد و شهر از هر چهار طرف گسترش می یافت. تعداد ادارات دولتی و کارمندان هم در حال افزایش بود و روند مهاجرت به تهران سیری صعودی داشت. وقوع جنگ جهانی دوم و اشغال تهران اما سبب شد تا این سیر رشد و ترقی متوقف شود. با روی کارآمدن پهلوی دوم این بار تهران به سرعت چهره شهری به ظاهر مترقی را به خود گرفت.
ساختمان ها و بناهای مدرن و برج ها یکی پس از دیگری در شهر رخ نمودند. فرودگاه تهران نیز توسعه پیدا کرده بود. با وقوع انقلاب تهران کانون تغییرات و تحولاتی بود که در سراسر جهان بی نظیر بود.

تهران پس از انقلاب

تهران در روزهای انقلاب شاهد تظاهرات و راهپیمایی های میلیونی بود. با سقوط پهلوی و پیروزی انقلاب تهران باردیگر در مسیر رشد قرار گرفت اما وقوع جنگ تحمیلی باردیگر رشد و توسعه تهران را متوقف کرد. با پایان جنگ تحمیلی و آغاز دوران سازندگی باردیگر تهران مسیر پیشرفت را پیش رو گرفت. این شهر زیبا و وسیع امروزه هنوز هم یکی از مدرن ترین و مهاجرپذیرترین شهرهای ایران است.
اینکه طهران چگونه تهران شد داستان جذابی است که فراز و فرودهای بسیاری دارد. شما می توانید هنوزهم در گوشه و کنار تهران نشانه هایی از طهران قدیم را بیابید. اما آیا تاکنون سری به محلات قدیمی تهران زده اید؟ کدام قسمت این شهر مدرن و وسیع نظر شما را جلب کرده است؟