عمارت آصف سنندج، خانه کرد، موزه ی مردم شناسی سنندج

شهر زیبای سنندج که به عنوان بهشت کوچک غرب کشور شناخته می شود در استان کردستان از کشور ایران در شمال غربی آن واقع شده است. سرسبزی و طراوت طبیعت سنندج زبانزد عام و خاص است. هر مسافری که از این شهر دیدن می کند بر خونگرمی و صفا و صمیمیت مردم آن گواهی می دهد. سوغاتی های سنندج از صنایع دستی گرفته تا خوراکی ها و شیرینی ها بسیار خواستنی است. غذاهای محلی سنندج واقعا خوشمزه و پرطرفدار است. در کنار تمام اینها سنندج پر از بناهای تاریخی و دیدنی و زیباست به طوری که هر اهل هنر و نیز هر فرد عادی را از دیدن خود خرسند می کند.

از جمله بناهای تاریخی سنندج که البته نماد فرهنگ و هنر و اصالت و هویت مردم کرد نیز می باشد عمارت آصف است که از آن به عنوان خانه ی کُرد یاد می شود و البته که نامی بسیار برازنده برای این مکان است. خانه کرد موزه ی مردم شناسی اقوام کرد و البته بزرگترین موزه ی مردم ‌شناسی در ایران است که یک قوم خاص (قوم کرد) را معرفی می کند. در این خانه می توان با جنبه های مختلفی از زندگی مردم کرد اشنا شد و از تماشای خود خانه و آنچه در آن قرار دارد کمال لذت را برد.

تصویری از عمارت آصف

خوشبختانه در شهر زیبای سنندج امکان رزرو آنلاین هتل وجود دارد. با مراجعه به سایت ایران هتل آنلاین و جست و جوی هتل های سنندج در بخش جست و جوی سایت با هتل های شادی، هتل جهانگردی سنندج و هدایت سنندج مواجه می شوید. می توانید با کلیک بر دکمه ی جست و جو مشخصات هر یک را ببینید و با توجه به انچه مد نظر دارید و هزینه ای که می خواهید متقبل شوید یکی را به دلخواه انتخاب و رزرو آنلاین کنید و در کنار ارامش خاطری که بابت رزرو محل اقامت خود می گیرید از تخفیفات خوبی هم بهره مند شوید. معروف ترین هتل سنندج که بسیار نامدار است هتل چهار ستاره ی شادی می باشد که در 6 طبقه با 74 اتاق و سوئیت، کافی شاپ، تالار عروسی و سالن کنفرانس آماده ی ارائه ی خدمات به مسافران محترم می باشد. این هتل با پاکیزگی کامل، عملکرد مناسب کارکنان، کیفیت بالای غذاها و سایر امکانات جانبی که می توانید آنها را با جزئیات در سایت ایران هتل آنلاین مشاهده کنید آمادگی پذیرایی از مهمانان خود را دارد. آدرس دقیق این هتل، سنندج – بلوار پاسداران – روبروی دانشگاه علوم پزشکی سنندج است.

عمارت آصف دیوان یا آصف وزیری سنندج ملکی شخصی بوده که توسط اداره ی میراث فرهنگی استان کردستان خریداری شده و امروزه تحت عنوان خانه ی کرد یا موزه ی مردم شناسی سنندج از آن یاد می شود و یکی از قدیمی ترین بناهای موجود در سنندج است. خانه کرد نمادی واضح و روشن از هویت و فرهنگ و اصالت مردم کرد و گنجینه ی شناخت کردهاست به همین دلیل جزء باارزش ترین آثار تاریخی و فرهنگی استان کردستان می باشد که هم برای مردم بومی و هم برای هر گردشگری که به سنندج سفر می کند سرشار از جذابیت و لذت است. در این خانه به راحتی می توان با نحوه ی زندگی و فرهنگ اصیل کردها آشنا شد و از تماشای مجسمه هایی که لباس کردی بر تن دارند لذت فراوان برد. از طرفی می توان بسیاری از آداب و رسوم مردم کرد، سردیس مشاهیر بزرگ کرد، زیورآلات قدیمی کردها، مشاغل گوناگون آنها در قدیم و خیلی موارد دیگر که همگی در این مکان گرد هم آمده اند را مشاهده کرد.

فضای داخلی یکی از اتاق های خانه کرد که زندگی مردم کرد در زمستان را به تصویر می کشد

فضای داخلی یکی از اتاق های خانه کرد که زندگی مردم کرد در بهار را به تصویر می کشد

کلاس درس یا مکتب خانه قدیم

خانه ی کرد سنندج گنجینه ای است از فرهنگ و اصالت کردها که در مرکز شهر سنندج واقع شده است. آدرس عمارت آصف سنندج به طور دقیق در خیابان امام خمینی در جوار مسجد دارالاحسان می باشد. خیابان های اطراف معمولا یک طرفه اند اما محدودیت طرح ترافیک وجود ندارد. از این خانه یا موزه تا یکی از میدان های اصلی شهر به نام میدان انقلاب که بازار قدیمی سنندج هم در اطراف آن قرار گرفته راهی نیست. می توان بعد از بازدید از خانه ی کرد و صرف یک نوشیدنی در چایخانه ی سنتی آن سری هم به مسجد دارالاحسان (مسجد جامع سنندج) زد و پس از آن از بازار قدیمی سنندج و پارچه هایی که برقش چشم را می زند و تماشایش آدمی را در عمق زیباییش فرو می برد دیدن کرد.

تصویری از حیاط اصلی عمارت آصف

خانه کرد شامل بخش های مختلفی از جمله نگارخانه و حیاط ورودی، حمام، غرفه‌ های زندگی شهری، مکتب خانه، قلاب بافی، زیورآلات، بخش کشاورزی، مشاغل و فنون، بخش اسناد و عکس ‌های تاریخی، اتاق خان، بخش پوشاک، غرفه شکار، غرفه صنایع دستی، غرفه بخش مطبخ، زندگی روستایی، کتابخانه و مرکز اسناد است. ساعت بازدید از موزه ی مردم شناسی (خانه کرد) سنندج همه روزه از 9 صبح تا 1 ظهر و 4 بعد از ظهر تا 8 شب است. این موزه تنها در روزهای تعطیلات رسمی کشور تعطیل می باشد و در سایر روزها آماده ی بازدید عموم مردم، گردشگران و مسافران عزیز خواهد بود. از آنجا که خانه ی کرد در مرکز شهر واقع شده در هر فصلی از سال می توان از آن بازدید کرد اما بهترین فصل برای سفر به سنندج و بازدید از تمام جاذبه های دیدنی آن دو فصل بهار و تابستان است چون سنندج یک منطقه کوهستانی است و زمستان های سردی دارد. برای سفر می توان از خودروی شخصی، اتوبوس، ماشین سواری و مواردی از این قبیل استفاده کرد. البته سنندج دارای باند فرودگاه نیز می باشد.

تصویر چند مرد کرد در حال آهن گری

برخی معتقدند عمارت آصف توسط آصف اعظم یا همان آصف دیوان یعنی میرزا علی نقی خان لشکر نویس در دوره صفویه احداث شده اما طبق گفته های دیگری که در مورد این عمارت وجود دارد چنین به نظر می رسد که در ابتدا خانواده معتمد هاشمی ‌ها یا امجد الاشراف این بنا را احداث کرده و تالار اصلی در حیاط بیرونی که بخش اصلی بنا را تشکیل می دهد توسط امین التجار اصفهانی جد سادات امجد ساخته شده است و مدت ها بعد به تملک میرزا محمد رضای وزیر پدر آصف اعظم درآمده است و میرزا محمد رضای وزیر در زمان آصف اعظم فضاهای ضلع غربی را به مجموعه الحاق کرده است. نام بنا نیز از همین جا نشات می گیرد. برخی آن را عمارت آصف دیوان می خوانند و برخی دیگر از آن تحت عنوان عمارت آصف وزیری یاد می کنند. به هر حال هر دو دلالت بر خانه ی کرد سنندج دارد که یکی از پربازدیدترین مکان های دیدنی سنندج می باشد. در واقع نام این بنا در سال 1382 از عمارت اصف به خانه ی کرد تغییر کرد اما هنوز کسانی هستند که آن را تحت همان نام عمارت اصف می خوانند.

تصویر بخشی از عمارت اصف

در شیوه ی ساخت این بنا نشانه هایی وجود دارد که می توان ساخت آن را به هر سه دوره ی صفویه، قاجاریه و پهلوی نسبت داد. به طوری که ضلع شمالی حیاط اصلی بنا که شامل تالار اصلی، اتاق‌ها و راهروهای اطراف آن است و نیز بخش هایی از ضلع شرقی بنا، در دوران صفویه و بخش های دیگر آن شامل دو ضلع غربی و جنوبی در دوران قاجاریه و پهلوی ساخته و به بنا اضافه شده است. به طور دقیق تر می توان گفت عمارت آصف با این همه شکوه و جلال و زیبایی در چهار دوره ی زمانی ساخته شده است. دوره اول دوره صفویه‌ است، در این دوره ضلع شمالی شامل تالار اصلی (تشریفات)، اتاق‌ها و راهروهای اطراف آن و قسمتی از فضاهای ضلع شرقی ساحته شده است. دوره دوم اوایل دوره ی قاجاریه است، در این دوره دو ضلع شرقی و غربی حیاط بیرونی و حمام مجموعه ساخته شده‌ است. دوره سوم به سال‌های ۱۳۱۲ تا ۱۳۱۶ هجری شمسی اطلاق می شود، در این دوره فضاهای اندرونی و سردر ورودی نیم هشتی ساخته شده و ضلع غربی تالار اصلی بازسازی گشته است. دوره چهارم مربوط به سال‌های ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۲ است، در این دوره کل عمارت مرمت، سنگفرش کف حیاط تعویض و حیاط مستخدمان به شکلی که امروزه هست ساخته شد.

عمارت آصف یا همان خانه کرد سنندج در ضلع شمالی خیابان پرتردد امام خمینی که به میدان انقلاب ختم می شود قرار دارد. این عمارت در بافت قدیمی شهر، در محله ای به نام سرتپوله، در نزدیک بناهای تاریخی و قدیمی دیگری مانند دژ سنه (قلعه ی سنندج)، مسجد دارالاحسان (مسجد جامع سنندج)، عمارت ملا لطف الله شیخ الاسلام که به نام عمارت حبیبی و بیش از آن به نام عمارت سالار سعید مشهور است و عمارت مشیر دیوان قراردارد. لذا در کنار دیدن از عمارت آصف می توان از هر یک از این عمارت ها و بناهای تاریخی و دیدنی و زیبای شهر سنندج بازدید کرد و لذت سفر خود را به اوج رساند. جالب اینکه برخی از بناهای قدیمی و با شکوه سنندج در تملک صاحبان اصلی است و هنوز توسط میراث فرهنگی خریداری نشده است، صاحبانی که این املاک را از پدرانشان به ارث برده اند. این دسته از بناها را که مورد استفاده ی شخصی صاحبان آن است تنها می توان از نمای بیرونی نظاره گر بود.

شیوه ی معماری و تزئینات عمارت آصف بسیار زیبا و چشم گیر است. سنگ هایی که نقش های برجسته بر دل آنها حکاکی شده و طاق های هلالی که امروزه سقف بخش موزه را شکل می دهد واقعا زیباست. تالار اصلی و ارسی آن نیز که تحسین هر بیننده ای نسبت به سازنده اش را بر می انگیزد. مساحت عمارت آصف نزدیک به چهار هزار متر مربع است. عمارت بزرگ و با شکوهی که زمانی ملک شخصی خانواده ای بوده که با خدم و حشم خود در کمال رفاه و اسایش در آن زیسته اند. عمارتی که امروزه در تملک سازمان میراث فرهنگی استان کردستان قرار دارد و از سال 1375 جزء یکی از آثار ملی ایران به شمار می رود.

نمونه ای از تزئین پنجره ها در عمارت آصف

نمونه ای از تزئین پنجره ها در عمارت آصف

نمونه ای از آجرکاری بر اطراف پنجره ها

در داخل عمارت آصف حمام کوچکی قرار دارد که یکی از زیباترین حمام های غرب کشور ایران محسوب می شود که تقریبا در زمان قاجاریه بنا شده است. شیوه ی ساخت آن از نوع معماری اصفهانی است و تنها مورد استفاده ی شخصی خانواده ی اصف بوده است. تزئیناتی که در ستون ها و سرستون های آن به کار رفته واقعا تماشایی و فوق العاده زیباست. علاوه بر این بنا دارای یک سردر، هشتی و دالان ورودی و چهار حیاط به نام های حیاط اصلی یا بیرونی، حیاط اندرونی یا داخلی، حیاط مطبخ یا آشپزخانه و حیاط مستخدمین می باشد.

تصویری از فضای داخلی حمام عمارت آصف

سردر خانه کرد تقریبا در سال 1312 هجری شمسی ساخته شده است. تا قبل از ساخت این سردر راه ورود به عمارت آصف کوچه ای تنگ و باریک بود. پلان عمارت آصف مربع و پلان سردر آن نیم هشتی است. معماری آن از دو بنای تاریخی دیگر سنندج به نام های مشیر دیوان وعمارت ملا لطف الله شیخ الاسلام تاثیر گرفته است؛ با این تفاوت که زوایا و اضلاع سردر، انحنای بیشتری دارند و با ساخت ستون نما، طاق نما و حرکت های نیم دایره ای در سردر توجه به نما بیشتر احساس می شود. این سردر با نمای آجری که دارد توسط استاد عباس زمانی کردستانی با همکاری استاد عسگر موسوی کردستانی به زیبایی تزئین شده است.

هشتی بنا که به شکل مستطیل است در پشت سردر ورودی و متصل به آن ایجاد شده است. در ادامه ی هشتی دالانی طولانی قرار گرفته که سقف آن با روش طاق تیرگم ساخته شده است. راه دسترسی به مجموعه از طریق گذر از سردر، هشتی و دالان است.

تصویر بخشی از عمارت آصف با گچ بری های زیبا بر سر درها

این حیاط پلانی به شکل مستطیل دارد. ایوان آن شبیه معماری به شیوه ی اصفهانی است. در وسط حیاط آب نمایی قرار دارد که درست در برابر تالار اصلی در ضلع شمالی حیاط در مجاورت یک باغچه ی زیبا چشم نوازی می کند. تالار اصلی دارای ایوانی با ستون های چوبی که سرستون های آن به هنر مقرنس کاری مزین شده می باشد. سقف گنبدی شکل تالار بر زیبایی آن می افزاید. در ضلع جنوبی این حیاط یک ارسی با طرح های هندسی جالب به چشم می خورد که در نوع خود در کل غرب کشور بی نظیر است. در دو طرف تالار دو راهرو با درهای تودرتو واقع شده است. ضلع شرقی حیاط در همان زمان ساخت تالار بنا شده اما ضلع غربی آن بر اساس آنچه گفته می شود یک بار دچار آتش سوزی گشته و در سال های اوایل حکومت پهلوی به شکل ضلع شرقی بازسازی شده است. در تمام سطح تالار اصلی البته به جز راهروها و سطح همکف از هنر گچ بری بهره برده شده تا زیبایی تالار نمایان شود.

تصویر دورنمای بخشی از عمارت اصف از داخل حیاط بیرونی

معماری و تزئیناتی که برای ضلع غربی بنا به کار برده شده با معماری و تزئینات تالار اصلی و ضلع شرقی بسیار تفاوت دارد دلیل این تفاوت نیز ساخت این دو قسمت توسط دو شخص و در دو دوره ی جداست. ضلع غربی دارای ایوانی با ستون هایی است که از جنس آجر و به شکل چهارضلعی اند. در پشت این ایوان تالاری با ارسی زیبا و طرح اسلیمی خودنمایی می کند. این تالار با هنر گچ بری با طرح ترنج تزئین شده است. در دو طرف این تالار دو راهرو وجود دارد که در کنار هر راهرو یک اتاق است. یکی از اتاق ها به حمام عمارت و اتاق دیگر به حیاط اندرونی می رود.

نمونه ای از تزئینات گچ بری بر اطراف دو آیینه

نمونه ای از پنجره های عمارت اصف

حیاط مستخدمین همان طور که از نامش پیداست حیاطی برای کار و زندگی مستخدمان عمارت بوده است که در ضلع جنوبی مجموعه و در کنار دالان ورودی قرار دارد. حیاط مطبخ که از حیاط مستخدمین کوچکتر است در کنار حیاط مستخدمین و در گوشه ای از ضلع جنوبی مجموعه واقع شده است. این حیاط به شکل مستطیل و دارای یک آبنمای سنگی است. آشپزخانه ی عمارت که دارای سقفی از جنس طاق و تویزه است در این حیاط قرار گرفته است. حیاط اندرونی نیز در ضلع جنوبی بنا ساخته شده است. این حیاط دارای یک زیرزمین و ایوانی با شش ستون چوبی وتزئینات گچ بری و سرستون هایی است که به شیوه ی اصفهانی ایجاد شده است. در مقابل ایوان اصلی یک ایوان ستون دار کوچکتر نیز وجود دارد.

تصویری از حیاط مطبخ و حوض سنگی آن در عمارت آصف

حوض سنگی حیاط مطبخ