بعد از 40 سال منع تصویر برداری، بالاخره عکس هایی از متروی زیر زمینی سمبلیک شهر تاشکند سر برون آوردند.
این منظره های از پیش نادیده ای که زیبایی پنهان متروی تاشکند را به تصویر می کشند، برای بسیاری از توریست های داخلی و خارجی به بهانه ای برای رزرو هتل در این شهر و گشت وگذار در پایتخت ازبکستان و نواحی زیر زمینی آن تبدیل شده است.
قدیمی ترین متروی زیر زمینی آسیای مرکزی می باشد و سکو های مزین شده، ستون های صیقل داده شده و تونل های پر از سو سوی نور آن، یک شاهکار به حساب می آید و می توانند دل هر گردشگری را به دست بیاورند.
این متروی سه خطه ی شهر تاشکند در سال 1977 میلادی ساخته شده است و یکی از مقر های اصلی ارتش و پناهگاهی برای حمله ی بمب هسته ای به حساب می آمده است. به همین دلیل، قوانین امنیتی سفت و سخت آن تصویر برداری را برای عموم مردم ممنوع می دانسته اند، اما وقتی که در ماه جولای امسال این ممنوعیت برداشته شد، رهگذران توانستند تصویر های هنری بساری از این محل تهیه کرده و با مردم جهان، به اشتراک بگذارند.
” آموس چاپل ،Amos chapple ” که عکاس مشهوری می باشد، بعد از دیدن شیوه ها و استایل های تلفیق شده در طراحی دیوار های این سکو، بسیار حیرت زده شد. او می گوید: ” بسیار متنوع طراحی شده است، هر بخشی از هنر آن جلوه ی خاص و منحصر به فرد خود را دارد. المان های شوروی با طراحی های باستانی اسلامی در هم تنیده شده اند. شکل های گرد گوشه در کنار شکل های تیز گوشه که خلقیات سختگیرانه، عظمت و قدرت امپراطوری روس ها را به تصویر می کشد همراه با خطوط مارپیچی و رنگ های جذاب و چرده های کبالتی و زمردین عربی، همه در کنار هم قرار گرفته اند. این همگرایی خیره کننده از تاریخ پیچیده ی ازبکستان و حکومت های گوناگونی، که سکوی هدایت آن را بر عهده داشته اند سرچشمه می گیرد.
در اولین هزاره ی قبل از میلاد حضرت مسیح ( ع )، تاشکند یکی از بزرگ ترین شهر هایی بوده است که در راه ابریشم قرار داشته اند. راه ابریشم یکی از اساسی ترین محل های باستانی داد و ستد در میان آسیای شرقی و امپراطوری روم به حساب می آمده است. موقعیت خاص این شهر و مرکز تقاطع فرهنگ های مختلف بودن آن باعث شد که طی مدت های مدیدی رژیم های حاکم بر این کشور عوض بشوند. زمانی که عرب ها این منطقه را در قرون 7 و 8 میلادی فتح کردند، بسیاری از مردم منطقه با دین اسلام آشنا شدند و این قضیه تا بیش از هزار سال بعد هم چنان تأثیر گذار باقی مانده بود، اما زمانی که روسیه در اواخر سال های 1800 ، شهر را به تصرف خود در آورد و زمانی که بلشویک ها مناطق مجاور را در 1917 به دست آوردند، این کشور به سکولاریسم روی آورد و هرگونه فعالیت مذهبی تحت حکومت شوروی منع شد.
بخشی از برنامه های سکولاری به بسته شدن بسیاری از مسجد ها و حرم ها ختم شد و بسیاری از وزیران دین دار نیز محاکمه شدند . بعدها بسیاری از ساختمان های اسلامی در زلزله ی سال 1966 نیز با خاک یکسان شدند. تا به اکنون وضعیت این بناها هیچگونه تغییری نکرده است. این لایه های مختلف حوادث تاریخی، حکومت ها، دین و کیش های مختلف و ارزش های هنری است که به متروی تاشکند چنین سبک نا پیوسته ای را بخشیده است.
با وجود ورودی بتنی بی تکلف و نرده های ساده ی ورودی آن ، مناظر درون مترو بسیار متحیر کننده هستند.
دکوراسیون داخلی توسط هنرمند های محلی و با شیشه ، سرامیک، پلاستیک، مرمر، آهن و گچ ساخته شده اند و هر یک سبک و تم مخصوص و خاص خود را دارد. نام چندین ایستگاه بعد از انحلال اتحاد شوروی در سال 1991 و در تلاش هایی برای فاصله گرفتن از ایده های کمونیستی سابق، تغییر یافت. در حقیقت، در دوره ی حکومت شوروی، آثار هنری موجود در این ایستگاه از ایدئولوژی های تبلیغاتی و خشونت آمیز کمونیستی فاصله گرفته و کاملاٌ تغییر یافته بودند.
” چاپل ” اضافه می کند : ” شاید به دلیل فاصله ی زیاد از مسکو و دور بودن از دیوان سالار های کمونیست، در میان مردم این منطقه ، هیچ تعصبی نسبت به کمونیسم موجود نبوده است و بیشتر به بزرگداشت مردم ازبکستان پرداخته شده است، که به عنوان یک پروژه ی شوروی، این کار خیلی عجیب به نظر می رسد . ”
در یکی از ایستگاه ها ، حجاری های بر روی دیوار ها، پرنده ای با شکوه را به تصویر می کشند که با کمان های سبک عربی مزین شده است و از قدمت 2200 ساله ی تاشکند تجلیل می کند. در ایستگاه ” پکستاکور ، Paxtakor ” ،موزائیک هایی به رنگ آسمان قرار دارند، پنبه هایی را پوشش می دهند ، که از ساقه های نارنجی رنگی سر برون میاورند. این اثر یاد آور یکی از صنایع اصلی ازبکستان می باشد. در یکی دیگر از ایستگاه ها، مجموعه ی شگفت انگیزی از گچ های مینا کاری شده به شکل گل قرار دارد که از سقف تا کف دیوار ها را پوشانده است.
ایستگاه ” کازموناوتلار ، Kosmonavtlar ” ،به احتمال زیاد مشهور ترین ایستگاه تاشکند می باشد و دستاورد های علمی کشور را با به تصویر کشیدن فضانوردان نامی در برجسته کاری هایی حاضر بر روی دیوار های رنگی که اعماق فضا را تجلی می کنند، به تصویر می کشد. اما این فضانوردان شکل و شمایل معمولی ندارند و در عوض بسیار رویایی به تصویر کشیده شده اند و دستاورد های خود را به شکل رؤیا گونه ای نشان می دهند. در اینجاست که یک موضوع مربوط به دوران شوروی با الگو های اسلامی ترکیب می شود و تبدیل به یک سبک منحصر به فرد ازبکی می شود.
پایان دادن به منع تصویر برداری نشانه ای از تغییر سیاست ها نسبت به دوران سخت گیرانه ی رئیس جمهور سابق، ” اسلام کریموف ” می باشد. هم اکنون هیئت وزرای رئیس جمهور ” شوکت میرضیایف ،Shavkat Mirziyoyev ” ،که در سال 2016 به این سمت انتخاب شد، امیدوارند که مردم جهان از فرهنگ غنی و تاریخ پر محتوای ازبکستان قدردانی کنند. این اصلاحات اخیر ” میرضیایف “، نوید دوره ای جدید و به دور از دهه ها حکومت اقتدار و انزوا گرایانه را می دهد. دولت حاضر، گردشگری را فرصتی برای رشد می بیند و برنامه های جدید اخذ ویزای این کشور هم این دیدگاه را تأیید می کنند. این دستور کار جدید، گرفتن ویزا از کشورهای غربی و مجاور را بسیار آسان تر کرده است. با اینکه اکثر توریست های تاشکند از داخل کشور می باشند، اما سالانه 2 میلیون نفر هم از خارج کشور از این جا دیدن می کنند. این اعداد در حال حاضر آن قدر چشمگیر نیستند، اما با افزایش های پیش بینی شده ی بازدید ها، متروی زیر زمینی تاشکند می تواند بهترین مکان برای شروع باشد.
