ازجمله مکان های دیدنی هر شهر و دیاری که همواره گردشگران را به سمت خود فرا می خوانند می توان بناهای تاریخی را نام برد. بناهایی که هر یک سال های سال از عمرشان می گذرد و به همین دلیل حرف ها برای گفتن دارند. جالب اینکه هر بنا با توجه به مصالحی که در آن به کار رفته و معماری خاصی که دارد می تواند شرایط آب و هوایی منطقه قرارگیری خود را تا حدی بیان کند. یکی از بناهای تاریخی ایران که بسیار هم دیدنی و جالب است نارین قلعه در میبد نام دارد که در استان یزد واقع شده است. نارین قلعه میبد یزد بنایی باشکوه متعلق به دوران ساسانی است که معماری بسیار زیبایی دارد به طوری که تماشای آن تحسین باستان شناسان و تاریخ دانان را برانگیخته است. زیبایی و جذابیت این بنای قدیمی موجب شده تا نام آن به عنوان یک اثر معماری ارزشمند در سال ۱۳۵۴ هجری شمسی به ثبت ملی رسیده و در لیست آثار ملی ایران قرار گیرد.
از اقداماتی که قبل از رفتن به هر سفری باید انجام داد و حتی بر بستن چمدان ها هم اولویت دارد تعیین محل اقامت است. محلی که طی مدت سفر بتوان با خیال راحت در آن استراحت کرد. امروزه این دغدغه به یک تفریح تبدیل شده به این صورت که وارد یک سایت کاربرپسند مانند ایران هتل آنلاین می شوید و بعد از تایپ نام شهر مورد نظر خود می توانید لیست هتل های آن را مشاهده کنید؛ در این وبسایت امکان آشنایی با جزئیات کامل هتل ها مانند قیمت، میزان تمیزی، نحوه برخورد کارکنان، آدرس دقیق و غیره نیز وجود دارد. در این راستا برای اسکان در میبد می توان لیست هتل های میبد مانند هتل بهجت میبد و اقامتگاه بوم گردی هوم میبد را در سایت ایران هتل آنلاین مشاهده کرد. هتل بهجت یک هتل سه ستاره است که در ابتدای بلوار بسیج و کنار پل زیرگذر در شهر تاریخی میبد قرار دارد و در سال 1385 فعالیت خود را آغاز کرده است. هتل بهجت میبد که تا نارین قلعه تنها 700 متر فاصله دارد دارای 22 واحد اقامتی در سه طبقه می باشد. از دیگر ویژگی های هتل یاد شده می توان به فاصله 5 کیلومتری آن تا دانشگاه آزاد اسلامی نیز اشاره کرد.
معرفی کلی نارین قلعه میبد
یک بنای تاریخی در هر نقطه از دنیا که باشد دیدنی و باارزش است زیرا با ویژگی های خاصی که دارد هنر معماران و سازندگان زمان خود را به رخ امروزی ها می کشد و چشمان هر بیننده ای را محو تماشای طرز فکر و اندیشه گذشتگان می کند. حال اگر این بنا در ایران عزیز خودمان باشد می تواند از پیشینیانمان سخن بگوید. ایران کشوری با قدمتی بیش از هزاران سال است لذا فرهنگی غنی و تمدنی اصیل دارد؛ از این رو بناهای تاریخی فراوانی در نقطه به نقطه آن جای گرفته است. استان یزد و شهرستان های تابع آن یکی از تاریخی ترین مناطق ایران اند که دارای آثار تاریخی باارزشی هستند؛ آثاری که هر یک بخشی از تاریخ و تمدن ایران را نشان می دهند.
این آثار با شیوه ساخت خود موجب شگفتی هر گردشگر داخلی و خارجی شده و او را به وجد می آورند؛ از جمله آن ها می توان به مسجد جامع یزد، مجموعه امیر چخماق، زندان اسکندر و آتشکده بهرام اشاره کرد. در کنار تمام آثار نام برده شده، نارین قلعه میبد از جذابیت و شیوه معماری خاصی برخوردار است. در این قلعه که به نارنج قلعه نیز شهرت دارد اصول معماری به شکلی رعایت شده که آن را به دژی مستحکم و استوار تبدیل کرده است؛ به طوری که به عنوان اثری بی نظیر برای آیندگان به یادگار مانده است.نارین قلعه ها و یا به عبارتی شهر قلعه ها نوعی تاریخ شهرسازی مصوری هستند که از دوران باستان برای ما امروزی ها به یادگار مانده اند. نارین قلعه ی میبد نیز بعد از ارگ بم بزرگترین شهر قلعه ی خشتی ایران است که دارای ساختاری مانند ساختار ارگ بم بوده و به همان اندازه زیبا و جالب است.
آدرس و موقعیت مکانی نارین قلعه میبد
نارین قلعه میبد در استان یزد، شهرستان میبد، بین جاده ری – کرمان، در ۵۰ کیلومتری شمال غرب شهر یزد و روی تپه ای به ارتفاع ۲۵ متر با شیب کم از قسمت جنوب به شمال واقع شده است. قسمت هایی از قلعه که در حاشیه های بخش جنوبی شهر قرار گرفته اند بیش از ۲۰ متر نسبت به قسمت هایی که در بخش شمالی واقع شده اند از ارتفاع بیشتری برخوردار هستند. موقعیت نارین قلعه بر روی این تپه به قدری جالب و هوشمندانه انتخاب شده که با ایستادن بر بالای آن، می توان به تمام شهر میبد و حتی مناطق اطراف آن مشرف بود؛ موقعیتی که در زمان خود بسیار مهم و پرکاربرد بوده و به اهالی قلعه در دیدبانی و حفاظت از آن تا حد زیادی کمک کرده است.
تاریخچه نارین قلعه
شهر میبد قدمتی بالغ بر چندین هزار سال دارد و بدین خاطر از قدیمی ترین شهرهای ایران به شمار می رود. این در حالی است که بسیاری از بناهای آن واقعا باارزش اند و به ثبت ملی رسیده اند. در این شهر سکه ای توسط باستان شناسان یافت شده که به دوران ساسانیان تعلق دارد. این سکه نشان از اهمیت و ارزش شهر میبد در این دوران می دهد. اولین تاریخ دان و تاریخ نویس استان یزد که در قرن هشتم هجری می زیست بر این اعتقاد بود که نارین قلعه در زمان حضرت سلیمان بنا شده است. البته او به داستانی راجع به پنهان کردن گنج حضرت سلیمان در این قلعه اکتفا می کند که مسلما افسانه ای بیش نیست و جنبه تاریخی و علمی ندارد. در این میان کاوشگران در نارین قلعه تکه ای از یک ظرف سفالی را یافته اند که اطلاعات مهمی راجع به قدمت این بنای تاریخی بیان می کند. آنچه تا حدی بر این سفال قابل رویت است تصویر موجودی است که نیمه بدن او انسان و نیمه دیگرش حیوان است. تصویری که شباهت زیادی با تصاویر هزاره سوم قبل از میلاد مسیح دارد و به زمان ایلامی ها بر می گردد.
نارین قلعه در آغاز ظهور اسلام نیز از ارزش و اهمیت بالایی برخوردار بود به طوری که می توان از آن تحت عنوان مکانی غیرقابل نفوذ در مقابل دشمنان و بیگانگان یاد کرد؛ دلیل این گفته مشاهده بخش هایی از معماری مربوط به قرن چهارم و پنجم هجری قمری در این مجموعه است. از جمله نکات جالب توجه در مورد نارین قلعه وجود شبکه های زیرزمینی آن است. شبکه هایی که تردد در آن ها صورت گرفته و معماران این بنا آن ها را برای تهیه آب و غذا و سایر مایحتاج افراد ساکن قلعه طراحی کرده اند. جالب تر اینکه هرگز این شبکه ها به دست هیچ بیگانه ای نیفتاده است. برخی از باستان شناسان، قدمت سکونت در نارین قلعه میبد را حدود ۳ تا ۴ هزار سال قبل از میلاد تخمین زده اند. اگر چنین باشد نارین قلعه از قدیمی ترین نوع تمدن در یزد برخوردار است.
در بخش ها و لایه های زیرین نارین قلعه، دقیقا در قسمت های زیر دیوار شمالی و بخش شاه نشین آثاری از مجموعه ای بسیار ارزشمند یافت شده که نشان می دهد نارین قلعه روی زمینی بکر و دست نخورده بنا نشده است بلکه بر روی آثار برجای مانده از بنای مهم دیگری احداث گردیده است. دلیل این ادعا آثاری از سوختگی و نیز تعدادی سفال یافت شده مربوط به دوران آهن در زیر سازه بنای یاد شده است؛ بدین ترتیب می توان گفت نارین قلعه طی دوران های مختلف مرمت شده، گسترش یافته و یا حتی از نو ساخته شده است. البته چنین به نظر می رسد که این عملیات در دوران حکومت آل مظفر به پایان رسیده است.
بیشترین بازسازی ها مربوط به بخش شاه نشین، مردم نشین، برج و باروها و خندق است. البته معماران معتقد هستند در انجام این مرمت ها اصول معماری به درستی رعایت نشده به طوری که بخش های بازسازی شده از استحکام کافی برخوردار نبوده و بسیار با شتاب و بدون دقت لازم به صورت دیوارهایی به شکل چینه و خشت ساخته شده است.امروزه بخش زیرین نارین قلعه قابل دسترسی نیست اما باستان شناسان بر این باورند این بخش ها متعلق به دوران ساسانیان هستند. دلیل ادعای آن ها مهر و کتیبه پهلوی مربوط به آن است که با خشت هایی با ابعاد ۱۲*۲۸*۴۲ ساخته شده است.
معماری نارنج قلعه میبد در یزد
نوع معماری به کار رفته در نارین قلعه میبد به صورتی است که این بنای خشتی زیبا که در بین گذشتگان به نام دژ دالان نیز شهرت داشته پس از گذشت سال های سال همچنان محکم و استوار بر تپه ای که بر آن قرار دارد قد بر افراشته است. باستان شناسان و معماران، قدمت این بنای تاریخی را به دوران اشکانیان و دوران قبل از اسلام نسبت داده اند؛ آنان مساحت بخش شاه نشین بنا را بالغ بر ۳ هکتار و در بعضی منابع تنها ۱۵۰۰۰ مترمربع ذکر کرده اند که به نظر می رسد این عدد به بخش شارستان یعنی بخش مردم نشین، مسجد، حمام و گذرگاه ها و دیگر بخش‌های شهری بنا مربوط می شود. قلعه میبد یک بنای هفت طبقه است و از برج و باروها و دربندهای مختلفی برخوردار است. از جمله نکات جالب توجه در ساخت این بنای تاریخی، حفر خندقی است که نقب های زیر آن تا امتداد یک فرسنگ نیز ادامه دارند. این خندق برای دفاع از قلعه در مقابل متجاوزان و بیگانگان لحاظ شده است. نارین قلعه میبد یزد در ابتدای ساخت خود دارای ۴ برج گرد بوده که ارتفاع زیادی داشتند، اما متاسفانه امروزه تنها بخش مرکزی آن ها برجای مانده است. از دیگر نکات ساخت نارین قلعه وجود اتاق های کوچکی در این دژ مستحکم است که امروزه تنها بخش هایی از آن ها که به صورت تودرتو و متصل به هم ساخته شده‌اند، قابل مشاهده و دسترسی است و تعداد زیادی از این اتاق ها به دلیل حضور در طبقات زیرین قلعه و خاطر فروریختن راهروها قابل دسترسی نیستند. برخی از کارشناسان معماری معتقدند پی نارین قلعه یک خندق بوده و سپس پنج طبقه آن را که از خشت و گل است احداث کرده اند. ابعاد خشت هایی که در ساخت این بنا مورد استفاده قرار گرفته اند با یکدیگر تفاوت دارد؛ این امر نشان دهنده ساخت نارین قلعه در ادوار مختلف تاریخی است. ابعاد برخی از این خشت ها که احتمالا مربوط به دوران مادهاست، برابر با ۱۰*۲۴*۴۰ سانتیمتر می باشد.
برای این بنا یک تخته پل (یک پل از جنس چوب که هر زمان لازم باشد بر مکان مورد نظر گذاشته می شود تا عبور و مرور از روی آن صورت گیرد) نیزتعبیه شده است که با احداث خیابانی در سال ۱۳۴۳ از بین رفته است. این تخته پل در بخش غربی قلعه قرار داشته و احتمالا برای ارتباط آن با شهر بوده است و در مواقع لزوم، بر خندق قرار می گرفته و آن را می پوشانده است. دروازه ورودی قلعه نیز در همان بخش غربی قرار داشته و با دو برج در دو طرف دربند، مسئول محافظت از قلعه بوده است. نکته جالب بعدی در مورد معماری نارین قلعه وجود یک چاه آب بسیار قدیمی با ابعادی برابر با ۱*۳۰*۳۰۱ سانتی متر با شکل هندسی چهارضلعی است.
در واقع نارین قلعه از دو قسمت اصلی برای سکونت و زندگی تشکیل شده است که این دو قسمت به دو بخش بالایی و پایینی شهرت دارند. متاسفانه در بخش پایینی که همان بخش شارستان بنا است خرابی های بسیاری صورت گرفته و امروزه تقریبا اثری از آن باقی نمانده است. اما خوشبختانه بخش بالایی از خرابی ها در امان بوده و امروزه برای گردشگران قابل رویت است. در بخش بالایی که به بخش شاه نشین معروف است، عمارات و مکان هایی در سه طبقه احداث شده است؛ این بخش از دربند سوم شروع و با حرکتی حلزونی در بخش شاه نشین، که به شاه نشین مظفری معروف است، پایان می‌یابد. نور فضاهای سرپوشیده قلعه نیز از طریق سوراخ هایی که به شکل روزنه در بخش‌های بالایی دیوارها قرار گرفته‌اند تامین می‌شود.
سخن پایانی
ایران عزیزمان دارای جاذبه های طبیعی و تاریخی زیادی است که هر یک از آن ها گواهی بر قدمت و فرهنگ غنی کشور هستند. یکی از جاذبه های ارزشمند این سرزمین نارین قلعه میبد یزد نام دارد که بر اساس بررسی های انجام شده تاریخچه آن به دوران ساسانیان بازمی گردد. لازم به ذکر است این قلعه دارای بخش های مختلفی بوده و در نوع خود بی نظیر است.
