کاروانسرای گردنه صائین (شاه عباسی)، یادگاری از معماری عصر صفوی

موقعیت جغرافیایی و تاریخچه بنای کاروانسرای شاه عباسی
کاروانسرای شاه عباسی در گردنه صائین که همان جاده قدیمی نیر – سراب می باشد، واقع شده است.فاصله این کاروانسرا با شهر نیر نزدیک به ده کیلومتر می باشد. قرارداشتن کاروانسرای مذکور در یکی از گردنه های برف گیر و مرتفع کشور، نشان از اهمیت مسیر در دوران خود دارد. گفته شده این کاروانسرا در دوره صفوی و به فرمان شاه عباس ساخته شده است. با رویت بنا می توان حدس زد که یکی از دلایل پا بر جایی بنا ، مرمت آن و جلوگیری از تخریب در سال های گذشته بوده است. از جمله افرادی که از این کاروانسرا دیدن نمودند پروفسور ولفرام کلایس و مرحوم محمد یوسف کیانی از مولفین کتاب کاروانسراهای ایران می باشند. آنها در نوشتار خود همواره ذکر نموده اند که زمینه احداث چنین کاروانسراهایی ، وجود راه های پر اهمیت تجاری و نظامی بوده است. نزدیکی به استان اردبیل و شهرستان سراب که از مسیر های حائز اهمیت تاریخی با سابقه طولانی می باشند، می تواند بر میزان اهمیت محل قرارگیری کاروانسرا بیفزاید.

ویژگی های معماری و ساختار بنای کاروانسرای شاه عباسی گردنه صائین
کاروانسرای شاه عباسی از کاروانسراهای عصر صفوی است که کاملا متناسب با اقلیم منطقه و شرایط آب و هوایی آن ساخته شده است . در ورودی های داخل بنا، عرض و ارتفاع کاهش یافته است و شاید این به دلیل جلوگیری از نفوذ هوای سرد منطقه باشد. چرا که در کمترین زمان با مسدود نمودن می توانستند به این مهم دست یابند. بسته و سرپوشیده بودن بنا از هر طرف از ویژگی هایی است که می توانسته براحتی در برابر بادهای مداوم و برف های زمستانی و همچنین تگرگ های بهاری و پاییزی مقاومت نماید و کاروانیان را از گزند آنها در امان نگه دارد. احتمالا علاوه بر موارد مذکور اجاق های متعدد و بخاری های دیواری نیز در بنا تعبیه شده تا منجر به گرم نگه داشتن فضای داخل شود.
روزنه های سقفی که دارای کمترین اندازه بوده اند، حکایت از سرمای شدید منطقه دارد. محل های ارتباطی داخلی که در مرکز واقع شده، دارای ورودی های نسبتا بزرگتری نسبت به فضاهای مجاور می باشند. دلیل این اختلاف ِ اندازه، احتمالا جاگیری چهارپایان کاروانیان در داخل کاروانسرا بوده است. بنا تماما از سنگ ساخته شده است که یک مصالح کوهستانی و بوم آور به شمار می رود و علاوه بر اینکه دسترسی به آن آسان می باشد، می تواند دارای مقاومت و پایداری بیشتری نسبت به شرایط منطقه داشته باشد.

یک گنبد کوچک که از سنگ ساخته شده است در مرکز کاروانسرا قرار دارد. گنبد مذکور بر روی چهار سکنج ایجاد شده است. گفته شده که کاروانسرای شاه عباسی دارای شماره ثبت ملی 1653 در نزد سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری می باشد که در سال 1362 به ثبت رسیده است.
قابل ذکر است که از ساروج به عنوان ملاط جهت اتصال سنگ های بنا استفاده شده است. این بنا در داخل دارای پلکانی با مسیر کم عرض می باشد. که از این طریق به بام کاروانسرا راه می یابد. بام کاروانسرا فضایی مربع شکل را تداعی می کند و همانطور که در قبل نیز ذکر شده گنبدی سنگی در مرکزآن قرار دارد. تعبیه فضاهای کوچک در سقف که با قرارگیری بر بام کاروانسرا کاملا آشکار است، احتمالا جهت تهویه هوا و یا جهت نور رسانی ایجاد شده است. مناظر اطراف در جهت های مختلف از بالای کاروانسرا، بسیار چشمگیر و دلپذیر می باشد و حاکی است که از این منظر توجه گردشگران را به خود معطوف داشته است.

رستورا ن ها، غذاهای محلی و سوغات ها

محل اقامت و مراکز رفاهی
هتل ها و محل اقامت عموما در شهرستان سراب واقع اند که از آن جمله می توان به هتل جهانگردی سراب اشاره نمود.