رقص آذری فرهنگی تمام نشدنی

رقص در ظاهر حركاتی است موزون كه در مراسم ها و به ویژه جشم ها انجام می شود. البته تنوع هر رقص به نوع قومیت ها و جغرافیای هر منطقه بستگی دارد. در كشور ما نیز می توان در هر نقطه آن از عشایر و بادیه نشینان گرفته تا كرد و بلوچ و عرب و سیستانی همه و همه رقص های مختلفی را از قدیم كه در فرهنگ خود داشته اند مشاهده كرد. ولی قطعا رقص و پایكوبی فقط جنبه شادی و لحظه ای را نداشته و ندارد. رقصیدن و به ویژه رقص آذربایجانی كه در این مقاله مورد بحث ما می باشد چیزی فراتر از شادی و پایكوبی لحظه ای برای شاد بودن می باشد.

رقص آذری در اصل مربوط به كشور ” آذربایجان” از كشور های همسایه در شمال كشور ما می باشد. البته “آذری” زبان ها در برخی استان های كشور ما نیز ساكن هستند و سكونت آن ها قدمتی بالا داشته است. شهرهای تبریز، ارومیه، اردبیل، زنجان، قزوین و همدان از جمله شهر های “آذری” زبان می باشند. رقص در میان این قوم از نسل ها پیش به صورت سینه به سینه به ارث رسیده است. جالب است بدانیم كه رقص ها گاه در مراسمات عزاداری و حتی گاه در جنگ ها از جمله اقدامات مهم به شمار می رفته اند. از آن جایی كه رقص های “آذری” تعداد بیشماری دارند و پرداختن به تمام آن ها در غالب یك مقاله نمی گنجد به معرفی برخی از معروف ترین و پر طرفدارترین آن ها بسنده می كنیم.

رقص شالا خو
یكی از قدیمی ترین رقص هایی كه مردان “آذری” آن را به بهترین حالت از قدیم انجام می داده اند همین رقص “شالاخو” بوده است. شخصی با نواختن موسیقی حیوانات خود را از جمله “خروس” یا “میمون” را وادار به چرخش و پریدن می كرد و افراد از جلوی آن ها رد شده و رقص خاصی را انجام می داده اند. موسیقی این نوع رقص از موسیقی های قدیمی و بسیار زیبای “آذری” می باشد. چنین رقص هایی در برخی دیگر فرهنگ ها از جمله “گرجستان” نیز به چشم می خورد.

رقص خان چوبانی
در منطقه “شیروان” در خطه “آذربایجان” در قدیم مردمانی كه به جنگاوری و مردانگی معروف بوده اند به نام “خان چوبانی” ساكن بوده اند. رقصی میان مردان و جنگاوران این منطقه رواج داشته كه هم اكنون نیز با نام “خان چوبانی” شناخته می شود. رقصی با ریتم تند و بسیار مشكل كه این مردمان به زیبایی آن را به اجرا می گذاشتند.

رقص شاخسی
همان طور كه اشاره شد رقص ها فقط به مراسم شادی و جشن ها مربوط نمی شوند. از آنجا كه رقص ها حركات نمایشی و موزونی هستند، گاهی با ریتم های سنگین و همراه با سوگواری ها اجرا می شوند. یكی از این رقص ها رقص “شاخسی” یا همان “شاه حسین” یكی از رقص های موزون كه شبیه به رژه نظامی می باشد و در ایام محرم و در سوگ سالار شهیدان اجرا می شود. مردان تكه چوبی را بر دست گرفته و بالا و پایین می برند و با این كار غم خود را نشان می دهند. این رقص از جمله رقص هایی می باشد كه در حال حاضر نیز در شهرهای “آذری” زبان اجرا می شود.

رقص توی
این نوع رقص در معنی به رقص عروسی می باشد، از جمله رقص های زیبا و منحصر به مجالس عروسی می باشد. در این رقص مهمانان جلوی درشكه حامل عروس و داماد كه البته در حال حاظر از خودرو استفاده می شود به رقص و پایكوبی می پردازند. اغلب در دست خود مشعلی گرفته و با حركات زیبا و پر تحركی پاهای خود را به این و سو آن سو تكان می دهند.

رقص پهلوانان
در رقص پهلوانی كه البته ویژه مردان جنگجو و پهلوانان بوده حركاتی سریع و البته قدرتی به نمایش گذاشته می شود. حركاتی كه بی شك مردم عوام توانایی انجام آن را نخواهند داشت. این رقص با آهنگی خاص كه مخصوص “آذری” زبان ها می باشد انجام می شود.

رقص ساری گلین
یكی از رقص های زنانه در میان “آذری” زبان ها رقص “ساری گلین” یا همان عروس مو طلایی می باشد. داستان ها و افسانه هایی بر این باورند كه روزی عروسی كه موهای طلایی داشته دزدیده شده است. بر همین باور گاهی با سرودن شعری زیبا در این ضمینه و رقصیدن با آهنگی سوزناك این رقص را زنان “آذری” به اجرا می گذاشتند.

رقص آی بری باخ
یكی از معروف ترین ملودی هایی كه در میان “آذری” ها شناخته شده است، آهنگ رقص “آی بری باخ” می باشد. این نوع رقص كه به منطقه “آغدام” بر می گردد از گذشته تا كنون طرفداران زیادی داشته است.

رقص بریلیانت
یكی از رقص های مردانه و زنانه كه در عمل با یكدیگر تفاوت هایی دارند رقص “بریلیانت” می باشد. این رقص “آذری” كه با ضرب و تمپو همراه است برای مردان ریتمی سریع و حركاتی پشت سر هم ولی برای زنان با ریتمی سراسر آرامش و ناز همراه است.

رقص آسما كسمه
رقص “آسما كسمه” یكی از رقص های مخصوص زنان “آذری” می باشد. این نوع رقص در عروسی ها و توسط زنان “آذری” كه با تحرك بالا و سرعت زیاد انجام می شود. در زمانی كه عروس به خانه داماد پا می گذارد این موسیقی و رقص توسط زنان در مقابل عروس برگزار می شود.

رقص آواری
رقص “آواری” از جمله رقص هایی می باشد كه مردان “آذری” آن را انجام می دهند. این نوع رقص شاید همان رقصی باشد كه قبل از این همه ما آن را رقص “آذری” می دانسته ایم. رقصی كه با آهنگی آرام و زیبا شروع می شود و با حركات و آهنگ سریع به پایان می رسد. اغلب زیبایی این رقص به حركات پاهای موزون رقصنده ها بر می گردد.

رقص آبایی
یك نوع رقص كه درواقع مخصوص كهنسال ها و میانسال ها می باشد به نام “آبایی” در میان “آذری” زبان ها مشهور است. این رقص از منطقه “زاقاتالا” ابداع شده و به تمام آذربایجان رسیده است. “آبایی” در معنی یعنی بزرگان و گذشتگان و رقصی است آرام به صورت دسته جمعی توسط بزرگان در مجالس انجام می شود.

رقص آستا قاراباغی
منطقه “قاراباغ” كه هم اكنون در دل كشور “ارمنستان” قرار گرفته است از قدیم رسوماتی خاص و منحصر به فرد را در میان خود داشته اند. رقص “آستا قاراباغی” نیز یك نوع رقص كه در این منطقه طرفدارانی دارد می باشد. رقصی با سرعتی آرام و كند و بسیار زیبا كه از دیگر رقص های “آذری” به حساب می آید.

رقص اوزون دره
رقصی بسیار زیبا و با آهنگی شاد كه ویژه زنان می باشد با نام “اوزون دره” در میان زنان “آذری” رواج دارد. رقصی كه توسط زنان و به ویژه عروس در انتهای مجالس عروسی اجرا می سود. این رقص كه رقصی بر روی انگشتان پا می باشد از زیبا ترین رقص های عروسی ها به شمار می آید. البته در حال حاضر گاهی عروس و داماد با یكدیگر این رقص را اجرا می كنند.

رقص نانازی
رقص “نانازی” در میان زنان و به ویژه جوانتر ها طرفداران بسیاری دارد. رقصی كه از اسم آن پیداست همراه با عشوه گری و ناز فراوان به صورت آرام اجرا می شود. چرخیدن زنان با این رقص جلوه ویژه ای به لباس آن ها كه اغلب لباس های محلی است می دهد.

رقص توراج
“توراج” نام پرنده ای شكاری است. این رقص نوعی نمایش است كه در آن نشانگر زخمی شدن پرنده و ضیف شدن آن و از پای در آمدن آن می باشد. این رقص با ریتمی ملایم و بسیار زیبا به اجرا در می آید.

رقص لزگی
از پر تحرك ترین رقص های “آذری” زبان ها می توان به رقص “لزگی” اشاره كرد. رقصی پر هیجان و پر تحرك با چرخش های بسیار كه در بین زنان و مردان “آذری” بسیار طرفدار دارد. رقصی كه به ویژه جوانتر ها به انجام آن می پردازند.

رقص گولمه ای
رقص “گولمه ای” از رقص های شاد و زنانه ای است كه در مراسم حنابندان اجرا می شود. رقصی شاد كه توسط خانواده عروس برگزار می شود.

رقص قایتاغی

رقص سمنی
از جمله رقص های مناسبتی می توان به رقص “سمنی” اشاره كرد. رقصی كه با فرا رسیدن عید نوروز توسط زنان در گرد سفره هفت سین برگزار می شود. این رقص، رقصی قدیمی و باستانی می باشد.

همان طور كه در ابتدای مقاله اشاره شد صحبت كردن درباره فرهنگ ها و رقص ها و مراسم های زیبایی كه ویژه “آذری” زبان ها می باشد بسیار كاری دشوار و نیازمند تحیقات فراوان و مقاله های بسیار می باشد. به همین دلیل در این مقاله به گوشه ای از فرهنگ زیبای رقص در میان “آذری” ها اشاره شد. بی گمان مردم “آذری” زبان در داخل و خارج از كشور از با فرهنگ ترین و متمدن ترین افرادی هستند كه در بسیاری از ضمینه ها سرآمد دیگر اقوام بوده و می باشند.